τα κάλλ-ιστα της κάλλας

Το τραγούδι της Κάλλας είναι από τις πιο επιστημονικές, έλ-λογες, καλλιτεχνικές πνευματικές απολαύσεις, που μπορεί ποτέ να ζήσει άνθρωπος σ'αυτόν τον πλανήτη.

Γιατί το λέω αυτό?Για όλους αυτούς τους γνωστούς λόγους που ξέρουμε ή έχουμε διαβάσει σε βιβλία για την τέχνη της αλλά και για πολλούς άλλους.
Θέλω αυτή τη φορά να πω κάτι που από τότε που την πρωτάκουσα και στη συνέχεια διαπιστώνω κατά καιρούς.
Ότι δηλαδή υπάρχουν κάποια σημεία στο τραγούδι της, που ενώ δεν είναι κάποιες κόντρα ψηλές νότες ή κάποια δύσκολα ορναμέντι ή εξαντλητικές κολορατούρες, που εύκολα σου τραβούν την προσοχή, σου κολλάνε σαν βδέλλες στο μυαλό και δεν τα ξεχνάς.
Μπορεί να είναι μία λέξη ή κάποιος ιδιαίτερος ήχος ή κάποιο ρυθμικό σχήμα ή κάποια φράση με τέτοιο τρόπο ειπωμένη, που θαρρείς πως δεν θα μπορούσε να ειπωθεί καλύτερα.
Δεδομένου ότι η ίδια υπήρξε μεγάλη ασκητικός της τέχνης της, με το καιρό συνειδητοποιώ ότι η σωματική της ελευθερία να παράγει χρώματα, η άφθαστη αίσθηση του ρυθμού και του παλμού του λόγου, η μεγάλη μουσικότητα της είναι αίτιο για πολλά από αυτά τα μικρά τραγουδιστικά "θαύματα".
Βέβαια η μαγεία της τέχνης δεν εξαντλείται στην προσπάθεια ανάλυσης της και στην πονηρή διάθεση να ανακαλύψεις τη ρίζα της μαγείας, αλλά παρόλα ταύτα κάποια πράγματα ξέρεις ότι δεν γίνονται τυχαία και πολύ περισσότερο χωρίς την προϋπαρξη μιάς γερής και στέρεας παιδείας και συνεχούς εκπαίδευσης.

Για παράδειγμα η άρια Suicidio από την όπερα La Gioconda του Amilcare Ponchielli.
Υπάρχει ένα σημείο σε μία εκτέλεση αυτής της άριας, όπου η Κάλλας κάνει κάτι (για μένα πάντα) ανεπανάληπτο και γιαυτό κάθε φορά ακούω αυτή την άρια για να ακούσω αυτό το σημείο.
Στο σημείο λοιπόν όπου η Gioconda τραγουδάει τη φράση del mio cammin, η Κάλλας τραγουδά τη φράση απαλά και με head voice κάνοντας ένα ελαφρό άνοιγμα (crescendo) και εκφέρει έναν ήχο πάνω στη λέξη cammin, όπου αν μπορούσα να το περιγράψω όχι φωνητικά αλλά λιγάκι ποιητικά θα έλεγα ότι εκείνη τη στιγμή ανοίγει ένα πορτάκι στο στήθος της και αφήνει να φανεί για δύο δευτερόλεπτα το βαθύτερο αίσθημα της, το ασυνείδητο, τη ψυχή ,o πυρήνας της ερμηνείας της μέσα από έναν ήχο εντελώς απρόσμενο και απροσδιόριστο, που σε κάνει και ανατριχιάζεις.
Ένα σπαρακτικό κλάμα πάνω σ'αυτή τη λέξη που έρχεται εκεί που δεν το περιμένεις, χωρίς να χάνεται το γούστο.
Δεν μ'ενδιαφέρει να το αναλύσω φωνητικά το γεγονός,γιατί πέρα από κάποιες βασικές φωνητικές αρχές νομίζω ότι είναι αδύνατο να περιλάβεις σε ορισμούς το φωνητικό φαινόμενο.
Σκέφτομαι μόνο πως ένας άρτιος καλλιτέχνης καταφέρνει και μηδενίζει την απόσταση ανάμεσα στην αλήθεια του αντικειμένου του καλλιτεχνήματος και στον αποδέκτη (θεατή ή ακροατή),ενεργοποιώντας στον τελευταίο κρυμμένες συγκλίνουσες αισθήσεις, χωρίς να τις αντιλαμβάνεται και ο ίδιος.
Και όλα αυτά με τον ήχο (στην συγκεκριμένη περίπτωση), και βέβαια με την μαεστρία μιας τέχνης, που εκτελείται έχοντας στο νου του πάντα ο καλλιτέχνης ότι την απευθύνει σε ανθρώπους με διδακτικό στόχο και όχι για προσωπική του εκτόνωση η προσωπική "εξαγγελία" των παθών του χωρίς να αφορά εντέλει κανέναν ουσιαστικά το ψυχόδραμα του.


Το σημείο στο οποίο αναφέρομαι είναι το 1:14 στο επόμενο βίντεο και το έχω χρωματίσει διαφορετικά στο λιμπρέττο της άριας, που ακολουθεί.

Suicidio!...

In questi fieri momenti

tu sol mi resti,

e il cor mi tenti.

Ultima voce

del mio destino,

ultima croce

del mio cammin.

E un dì leggiadro

volavan l'ore,

perdei la madre,

perdei l'amore,

vinsi l' infausta

gelosa febre!

Οr piombo esausta

Fra le tenèbre!

Tocco alla mèta...

Domando al cielo

Di dormir quieta

Dentro l'avel...

(Suicide! ...

in these awful moments

You alone remain to me.

You alone tempt me.

Last voice of my destiny,

Last cross of my journey.

Once upon a time

The hours gaily flew by;

Lost now is my mother,

Lost is my love.

I overcame the consuming

Fever of jealousy.

Now I sink exhausted

In the darkness!...

I am reaching the end...

I only ask of Heaven

To sleep quietly

Within the grave.)