η σκηνη της υπνοβασιας της λαιδης μακμπεθ κατα παξινου και καλλας

Θέμα αυτής της ανάρτησης είναι η από τον Μάκβεθ του Σαίξπηρ σκηνή της υπνοβασίας της Λαίδης Μάκβεθ, έτσι όπως την ερμήνευσαν δύο τραγωδοί, που τυχαίνει και οι δύο να είναι όχι αγγλοσαξωνικής καταγωγής αλλά ελληνίδες, η Κατίνα Παξινού και η Μαρία Κάλλας.

Με πολύ λίγα λόγια η σύνοψη του έργου έχει να κάνει με τον στρατηγό Μάκβεθ, ο οποίος φιλόδοξος και με τη συνδρομή της συζύγου του δολοφονεί τον βασιλιά Ντάνκαν και αναλαμβάνει το θρόνο.Στη συνέχεια όμως πάλι υποκινούμενος από τη σύζυγο του δολοφονεί το φίλο του στρατηγό Μπάνκο,από φόβο μήπως τα παιδιά του τελευταίου διεκδικήσουν το θρόνο, σύμφωνα με κάποια προφητεία των μαγισσών.
Εντωμεταξύ η λαίδη βασανιζόμενη από τις τύψεις, καταλαμβάνεται από τρομερές νευρικές κρίσεις, σηκώνεται από το κρεβάτι, υπνοβατεί και αφού αντιληφθεί ότι τα χέρια της είναι λερωμένα με αίμα ,αργότερα πεθαίνει.





Η Κατίνα Παξινού με πλούσιες μουσικές σπουδές σε Γενεύη, Βιέννη και Βερολίνο (άρχισε την καριέρα της ως λυρική ηθοποιός, στην γραμμένη γι'αυτήν από τον Δημήτρη Μητρόπουλο όπερα "Αδελφή Βεατρίκη"),ερμηνεύει αυτή την σκηνή με την γνωστή αίσθηση του ρυθμού και της μουσικότητας που κατείχε και προβάλει μια εκφορά λόγου, που ίσως πια θεωρείται παλιά αλλά όχι χωρίς ψυχή, αλήθεια και ενάργεια.
Η Παξινού με μια "λευκή" (αν μου επιτρέπεται ο όρος) αργόσυρτη sotto voce φωνή εκφράζει τη τρέλα των τύψεων μες τον ύπνο της και είναι χαρακτηριστική η κατάβαση ημιτόνιο-ημιτόνιο σε κάποιες φράσεις (στα σημεία 0:52 και 2:14), που ενώ είναι σχήμα μουσικό δε χάνει την αλήθεια του,θαρρείς και εκείνη τη στιγμή η ψυχή της κατέρχεται τις σκάλες των ενοχών, που τελικά οδηγούν στο τέλος.Ακόμα και οι ηχηρές ανάσες της, που παρεμβαίνουν είναι δηλωτικές της τραγικής κατάρρευσης της και της ασυνείδητης ομολογίας της ενοχής της παρουσία του γιατρού και της κυρίας των τιμών.

Παραθέτω και μία κριτική της Βραδυνής της 28ης Φεβρουαρίου 1967:
"Κορυφαία στο έργο αυτό η Παξινού έπλασε μια λαίδη Μάκβεθ κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της.Αποφασιστική και αδίστακτη στην πρώτη πράξι, με κρουστή και γερή φωνή,συντονισμένη με την τερατώδη υποκριτικότητα της.Ένσαρκη και ξέσαρκη μαζί παρουσία της ψυχικής συντριβής της στην τελευταία πράξι.Χωρίς κλαυθμηρισμούς σε τόνους ανναρυγητικούς, πράγμα που το νοιωσε και το κοινό και τό εξωτερίκευσε με τα πιό ζωηρά χειροκροτήματα."

Ο Verdi από την άλλη πιστός στο πρωτότυπο κείμενο του Σαίξπηρ, δημιούργησε μία όπερα ιδιότυπη, με σκοτεινό χρώμα, χωρίς σημαντικό ρόλο τενόρου και απουσίας ερωτικής σύγκρουσης, πράγμα σπάνιο για τα δομικά στοιχεία της ιταλικής όπερας του 19ου αιώνα.

Η Κάλλας ικανοποίησε τις επιθυμίες του συνθέτη για μία φωνή "σαγηνευτική αλλά σατανική" στο ρόλο της Λαίδης και ακολούθησε πιστά τις ερμηνευτικές οδηγίες του για την σκηνή της υπνοβασίας. Ήδη η σκηνή από μόνη της είναι ένα αριόζο κάτι ανάμεσα σε άρια και ρετσιτατίβο με μία ιδιαίτερη και περίφημη εκτεταμένη ορχηστρική εισαγωγή και κατάληξη, που δίνει την αίσθηση της ενοχής και της εξιλέωσης.

Η σκηνή αρχίζει με ένα sotto voce από την Κάλλας,υπακούοντας στα πιανίσσιμι κατά τη διάρκεια και στις εκρήξεις των νευρικών κρίσεων της λαίδης και καταλήγει φεύγοντας από τη σκηνή με ένα αιθέριο ρε μπεμόλ (un fil di voce κατά τις οδηγίες του συνθέτη).

Παραθέτω το audio με την εισαγωγή και το βίντεο απο το youtube χωρίς για όσους δεν μπορούν να κάνουν download.

Verdi's Macbeth, the sleepwalking scene of Lady Macbeth by Maria Callas

LADY
Una macchia è qui tuttora...
Via, ti dico, o maledetta!...
Una... Due... gli è questa l'ora!
Tremi tu?... non osi entrar?
Un guerrier così codardo?
Oh vergogna!... orsù, t'affretta!...
Chi poteva in quel vegiardo
Tanto sangue immaginar?

Di Fiffe il Sire
Sposo e padre or or non era?...
Che n'avvenne?...
E mai pulire queste mani io non saprò?...

Di sangue umano
Sa qui sempre... Arabia intera
Rimondar sì piccol mano
Co' suoi balsami non può.

I panni indossa
Della notte... Or via, ti sbratta!...
Banco è spento, e dalla fossa
Chi morì non surse ancor.

A letto, a letto...
Sfar non puoi la cosa fatta...
Batte alcuno!... andiam, Macbetto,
Non t'accusi il tuo pallor.